|
лозим эмаслигини билдирувчи хитоб бўляпти. Исхондан мурод - қатл қилиш ва қаттиқ қўрқитиш. Шубҳасиз, саҳобалар Бадр жангида жуда кўп кишини қатл қилиб, ғолиб бўлдилар. Исхоннинг шарти одамларнинг ҳаммасини ўлдириш эмас. Улар кўпчиликни қатл қилгандан кейин анчасини асир олдилар. Бу эса «Қитол» деб номланган «Муҳаммад» сурасидан ҳам, бу оятнинг ўзидан ҳам жоиз. Бу исхондан кейин асир олишнинг жоизлигидан далолат беряпти, демак асир олиш аввалги оят ҳукми билан жоизлигига аниқ далолат бор. Расулуллоҳ с.а.в. асир олаётган пайтларида асирлар ҳукмида ижтиҳод қилиб, сўнг оят келиб ижтиҳодларини тўғрилаб қўйгани йўқ. Расулуллоҳ с.а.в.га Бадрда асир олиши ташриъ эдию, сўнг оят келиб унинг хатолиги баён қилингани йўқ. Шунингдек, асир олиш аввал тушган ҳукмга хилоф гуноҳ ҳам эмас. Лекин бу оят шуни кўрсатадики, бу ҳодисага, яъни Бадр жангига татбиқ қилаётганларида, исхон - ғанимларни ваҳимага солиш учун кўпроқ қатл этиш афзалроқ эди. Демак, оят Расулуллоҳ с.а.в.га бу ҳукмнинг афзалининг аксини татбиқ қилганлари учун танбеҳдир. Бу танбеҳ собиқ ҳукмнинг татбиқига бўляпти, янги ҳукмга ташриъ ва ижтиҳодни тўғрилаш эмас. Аммо оятнинг охиридаги Оллоҳ Таолонинг:
تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
– „(Эй мўминлар), сизлар дунё нарсаларини истамоқдасиз. Оллоҳ эса охират (неъматлари сизларники бўлиши)ни истайди. Оллоҳ қудратли, ҳикматлидир“, [8:67]
сўзи бу оятдаги танбеҳнинг якунидир. Яъни сизлар бу асирларни фидясини (қутилиш учун тўланадиган маблағ) олиш умидида исхонни тўла қилмай туриб асир олдинглар. Яъни, асир олиш орқали келадиган фидядан иборат бўлган дунё матосини олишга рағбат қилдинглар. Оллоҳ эса жангда уларни асир олиш билан эмас, қатл этиш билан ўз динини азиз қилишни истайди. Мавзу асир олиш ва унинг натижасида келадиган дунё матосидир, у фидя олишга танбеҳ эмас. Балки исхондан олдин асир олишга танбеҳ бўляпти. Бу аввал келган оятнинг якунловчи маъносидир. Оллоҳ Таоло айтади:
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
– „Бирон пайғамбар учун то ерда ғолиб бўлмагунича, асир олиш жоиз эмас эди. (Эй мўминлар), сизлар дунё нарсаларини истамоқдасиз. Оллоҳ эса охират (неъматлари сизларники бўлиши)ни истайди. Оллоҳ қудратли, ҳикматлидир“. [8:67]
Аммо Оллоҳ Таолонинг:
لَوْلاَ كِتَابٌ مِنَ اللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
– „Агар Оллоҳнинг ҳукми азалийсида (билмасдан қилган хатони кечириши) ёзиб қўйилмаганида эди, албатта сизларга товон олганинглар сабабли улуғ азоб етган бўлур эди“, [8:68]
у баъзилар ўйлаётгандай фидя олгани учун азоб ҳақидаги ваъид (азобнинг хабари) эмас. Балки у исхонни тўла қилмай туриб, асир олиш оқибатида юз
100-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260